Złoty Jasieńko, Józef Ignacy Kraszewski, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1986

Kraszewski, "ojciec powieści polskiej", poważnie traktował swoje pisarskie posłannictwo. Starał się ożywić historię Polski i zainteresować rodaków powieściami rodzimymi. Nieźle sobie poradził z wypchnięciem powieści francuskich z pierwszego obiegu czytelniczego, no cóż na pewno zapewnił swoim czytelnikom duży wybór lektur (586 dzieł).

Tytułowy Jaś to mecenas Szkalmierski, człowiek chciwy i bez skrupułów. Zna prawidła rządzące światem i chce je wykorzystać do własnych celów. Żyje w myśl zasady zastaw się a postaw się, by przyciągnąć uwagę, zdobyć zaufanie sfer szlacheckich. Jednak jego ambicja przerasta go, a pazerność pozbawia ludzkich uczuć. Wyrzekając się biednej rodziny myśli, że uwolni się od kompleksu "dziecka ulicy" i zdobędzie majątek.

W tej powieści główną rolę grają ludzkie uczucia, współczucie, przyjaźń, poświęcenie są przedstawiane kosztem fabuły. Można porównać tą próbę Kraszewskiego do niektórych książek Zoli, gdzie zwycięża ślepa żądza i prawa natury, które zatrzymują bohaterów w ich "naturalnym środowisku" lub doprowadzają do zagłady. Jednak nasz pisarz jest delikatniejszy w obejściu ze swoimi postaciami, owszem Złoty Jaś upada, jego przewinienia wychodzą na jaw, ale nie ponosi z tego tytułu żadnej kary tylko wraca do punktu wyjścia. Nie przechodzi moralnej resocjalizacji a wręcz przeciwnie kończy jako niewolnik pieniądza, który nie do końca zdaje sobie sprawę z popełnionych grzechów. Autor napisał historię krótką i jakby niepełną, mimo epilogu, poprzestał na pobieżnym przedstawieniu poszczególnych postaci, przeciwstawiając kilku łotrom parę dusz dobrych. Ocenę bohaterów pozostawił czytelnikom szkicując tylko ryzykowny świat finansjery.